Viễn cảnh "chết chóc" khi máy móc thay thế hoàn toàn con người

Trong các bộ phim khoa học viễn tưởng, ta thường thấy ở tương lai không xa, máy móc sẽ thay thế loài người làm mọi việc. Tuy nhiên câu hỏi đặt ra là, liệu một ngày nào đó, viễn cảnh này sẽ trở thành hiện thực? Theo David Autor - giáo sư kinh tế trường MIT Mỹ và một số nhà khoa học khác, điều này hoàn toàn có thể xảy ra và sẽ đem lại nhiều lợi ích hơn tác hại.

Thực tế đã chứng minh các phát minh công nghệ mới đã thay thế con người trong nhiều thế kỷ qua. Giáo sư kinh tế David Autor đã chia sẻ về sự tiến bộ của công nghệ ảnh hưởng đến công việc của con người: “Nền kinh tế không bao giờ đứng yên. Các ngành công nghiệp lớn mạnh và sụp đổ theo từng thời kỳ, dẫn đến sự thay đổi của sản phẩm và dịch vụ”.

 

Với sự xuất hiện của máy móc, công việc của con người trở nên dễ dàng hơn. Máy giặt đã giúp công việc giặt giũ kéo dài hàng giờ trở nên đơn giản với chỉ một cái bấm nút. Máy tính đã thay đổi công việc của người lao động, tính toán, viết tay nay là gõ bàn phím là lưu dữ liệu bằng phần mềm. 

 

Hay công nghệ trong các lĩnh vực y tế, giáo dục cũng giúp công việc con người trở nên dễ dàng hơn. Đồng giám đốc chương trình Oxford Martin về công nghệ và nghề nghiệp thuộc ĐH Oxford (Anh) - ông Carl Frey cho rằng: “Về tổng thể, con người nên hài lòng với khi các tác vụ rườm rà thực sự đã biến mất”. 

Những điều bất lợi xảy ra khi tự động hóa
 
Dù có nhiều lợi điểm nhưng sự đột phá từ công nghệ khiến khoa học gia và các nhà kinh tế học lo ngại về sự gia tăng tỉ lệ thất nghiệp trong xã hội.

Họ đưa ra một ví dụ từ nền kinh tế Mỹ hiện nay, khi nghề lái xe tải đang bùng nổ. Theo nhiều khảo sát, nghề lái xe tải đã trở thành nghề phổ biến trong 29 tiểu bang tại Mỹ. Tuy nhiên có thể sắp tới đây, nghề này sẽ xuất hiện trong danh sách gặp nguy hiểm, nếu công nghệ lái xe tự động được phát triển thành công.

 

 
Theo dự đoán, những bước đột phá trong công nghệ có thể khiến 47% số người đang có việc làm tại Mỹ thất nghiệp. Carl Frey cho biết: “Dựa trên những bằng chứng trong quá khứ thì một nền kinh tế kỹ thuật số không thể tạo nên việc làm trong ngắn hạn. 

 

Những công việc mới được tạo ra sẽ tập trung chủ yếu tại các thành phố, khiến giá cả tăng vọt, tạo nên những điểm không cân bằng trong nền kinh tế. Con người cũng trở nên khó sống và phải chuyển đến những nơi có công việc mới”.

Trong quá khứ, một số kỹ năng, ngành nghề đã biến mất. Sự xuất hiện của máy móc đã khiến công việc của con người trở nên dư thừa. Một số người giữ các vị trí từng được xem là “trung lưu” như đại lý du lịch, người tráng phim chụp ảnh, đã phải chuyển xuống các vị trí có mức thu nhập thấp hơn vì họ thiếu những kỹ năng cần thiết để chuyển công việc theo hướng hiện đại hóa. 

 

Thêm vào đó, các công việc từng đòi hỏi kỹ năng chuyên môn cao dần trở nên nhàm chán nhờ tự động hóa. Ví dụ như việc chụp X-quang và hồ sơ y tế đã được số hóa, giúp nhân viên y tế chẩn đoán nhanh và chính xác hơn. 

 

Tuy nhiên theo Nicholas Carr, chúng ta có thể trở thành những “người đọc số liệu” thay vì điều tra và chẩn đoán. Điều này khiến họ không thể tự phát triển những kỹ năng chuyên môn cần thiết, đồng thời trở nên thụ động hơn.

Và viễn cảnh về một xã hội tự động hóa

Tuy nhiên, một xã hội được tự động hóa không có nghĩa sẽ khiến toàn bộ công việc trở nên buồn chán hoặc bị loại bỏ. Mỗi ngành nghề đều có các phần cần đến con người. 

Như khi Google tạo nên bước đột phá bằng hệ thống tìm kiếm toàn cầu, nhiều người lo ngại nghề thủ thư sẽ mất chỗ đứng. 

Nhưng trên thực tế điều này lại khiến nhu cầu cho vị trí này gia tăng. Autor nói: "Nếu một ngày nào đó máy tính có thể thay thế hoàn toàn, con người sẽ trở nên không cần thiết. Nhưng nếu máy móc vẫn cần con người vận hành, con người sẽ có giá trị hơn rất nhiều”.

Theo các chuyên gia, khi một công việc biến mất vì máy móc, chắc chắn sẽ có các công việc khác xuất hiện. Các vị trí như quản lý cộng đồng mạng xã hội, thiết kế ứng dụng mạng… là những công việc chắc chắn không một ai có thể tưởng tượng vào 2 thập kỷ trước.

Theo Autor, chắc chắn chúng ta không thể kỳ vọng nền kinh tế tự động điều chỉnh theo sự thay đổi của công nghệ. Con người cần phải đảm bảo rằng việc loại bỏ các công việc cũ phải đi kèm với việc tạo ra công việc mới. 

 

Theo ông:"Trong tương lai, một xã hội tự động hóa sẽ giúp con người ngày càng thịnh vượng nhưng đi kèm với đó là rất nhiều thách thức về phân phối công việc”.

 

Autor cũng cho biết, điều này cần có sự thay đổi của nhiều hệ thống, trong đó có hệ thống giáo dục. Rất nhiều kỹ năng được dạy ngày nay thậm chí không liên quan đến công việc hiện tại. Điều này cho thấy sự bất tương đồng giữa cung và cầu việc làm. 

Bên cạnh đó theo Frey, con người sẽ không tự động hóa tất cả mọi thứ, vì điều đó còn phụ thuộc vào sở thích. Dù đã được sản xuất bằng máy móc nhưng con người vẫn ưa chuộng vật dụng thủ công làm bởi bàn tay con người. Ví dụ tiêu biểu như thị trường tai nghe, loa, nội thất thủ công vẫn đang rất rộng mở trong xã hội hiện nay.

Dù vẫn là giả thuyết nhưng các nước trên thế giới hiện nay đang có các phản ứng tích cực về sự sáng tạo công nghệ. Tại Đức, hàng năm có tới 1,5 triệu người tham gia vào các khóa thực tập học nghề, những công việc có tính ứng dụng cao.

 

Hơn 4.000 công ty trên toàn thế giới đã xây dựng các trung tâm đào tạo hiện đại, điển hình như Ấn Độ - nơi cho ra hơn 100.000 kỹ sư kể từ năm 2001.

Hay doanh nghiệp các nước như hãng xe nổi tiếng BMW cũng tiến hành thay đổi mô hình nhà máy nhằm đáp ứng nhu cầu việc làm của người lao động thay vì bắt họ nghỉ hưu. 

Viễn cảnh một thế giới mới, nơi máy móc thay thế phần lớn công việc của con người làm việc được đánh giá là hoàn toàn có thể xảy ra, nhưng điều này không có nghĩa là loài người sẽ bị đào thải. 

 

Mỗi người cần liên tục trang bị cho mình những kiến thức, kỹ năng mới, nhằm bắt kịp với tốc độ phát triển của công nghệ và xã hội.